Como auga de maio
Sempre gustei da música clásica de raíz popular. Refírome á que, como río caudaloso, recolle a auga desas fontes e afluentes que foron voces anónimas a lle poñer sons, e ás veces palabras, ao oficio de vivir. Disto son boa mostra moitas composicións do austrohúngaro Béla Bartók inspiradas nas cancións maxiares; as rapsodias de Franz Liszt, debedoras das melodías dos ciganos; ou as pezas para piano e violín de Pablo Sarasate, o protexido de Juana de Vega, alicerzadas en aires da península tales como as xotas navarras ou os sortxicos. A esta práctica non foron alleos os grandes compositores nosos e sirva de exemplo a ‘Negra sombra’ de Xoán Montes, disque inspirada nunha canción do Incio. Entre os actuais penso en Rogelio Groba, o mestre de Ponteareas, embebidas boa parte das súas obras do mellor do noso folclore.
Este maio de depresión económica e desalento vital tróuxome unha inxección de optimismo e pensei nas palabras dunha canción, esta vez en castelán, coido que de Fito Paez: «¿Quién dijo que todo está perdido?». Foi a estrea no Palacio da ópera da Coruña da obra ‘Alborada de noite e de luz’ do vigués Juan Durán. Quen dixo que a cultura galega é pequena e ademais limita? Eu sei que, coma min, a maioría do público presente foi consciente de estar a asistir a un acontecemento histórico e universal. Créanme se lles digo que levitaba no asento a escoitar a subtitulada ‘Suite sinfónica sobre temas populares galegos’. Folga dicir que os aplausos, tanto á obra como á magnífica interpretación da Orquestra Sinfónica de Galicia, dirixida por Víctor Pablo Pérez, acompañada polo seu coro mais o Orfeón Donostiarra, non deixaron lugar a dúbidas sobre o entusiasmo do auditorio.
O oxímoro (usar xuntos dous conceptos contrarios) que se produce ao unir ‘alborada’ e ‘noite’, como acontece no título, sucede, fiel a el, musicalmente no transcurso da obra. Como o propio Durán explica, é o anuncio da luz vencedora da escuridade. O autor fai unha feliz aliaxe co metal nobre da súa creatividade e a ‘Muiñeira de Chantada’, a ‘Negra sombra’, ‘Arrolín, arrolán’ e a ‘Alborada’, que é motivo principal, para facernos sentir (perdoen se lles soa pedante) o ‘pathos’, a vida que se sente a si mesma, desta nosa terra: saudade e alegría, impotencia e carraxe, claridade e tebras.
Quen dixo que todo está perdido? Que as voces dos nosos antepasados ecoen nas músicas de hoxe talvez non teña moito a ver coa recuperación da economía, mais si da dignidade. E a dignidade é, sen dúbida, o mellor terreo no que cultivar os froitos do futuro, tamén os económicos. En todo caso, perdoen os economistas oficiais e popes do euro que servidora acredite máis no inmutábel capital da beleza que na tiranía da súa moeda.