Orfeón Donostiarra, Coro de la Sinfónica de Galicia, Joan Company Orquesta Sinfónica de Galicia, Víctor Pablo Pérez
Oasis Juan Durán
No mes de Maio do ano pasado, asistín, como tantas outras veces, ao concerto correspondente no Palacio da Ópera. Era, nesta ocasión, o inaugural do Festival Mozart dese ano, 2012. Tiña grande ilusión por escoitar a estrea de Alborada de noite e de luz, do compositor vigués, radicado na nosa cidade, Juan Durán, que xa admirara e aplaudira por outras composicións súas. A ilusión trocouse axiña en emoción ilimitada, a mesma que me provocou asistir de novo á súa interpretación grazas ao DVD que recolle esta peza e mais a Cantata Finisterrae para múltiples voces de luz, baseada nun poema ad hoc de Miguel Anxo Fernán-Vello, estrea que se realizara o 31 de Outubro de 2001. Ambas obras rubricaron de novo o bon facer da Orquestra Sinfónica de Galicia e mais dos coros acompañantes: o proprio desta orquestra, o Orfeón Donostiarra e mais o Coro de Cámara do Palau catalán.
Falaba de emoción renovada, ao ver-escoitar de novo estas dúas pezas editadas e fico curta na descrición. O comezo e posterior desenvolvemento da Alborada? evocoume o nacemento e curso do pai dos nosos ríos, do Río Miño, que cómpre escreber con maiúsculas, como Presidente da Unión de Ríos da Nosa Terra, tal e como o poetizou Ricardo Carvalho Calero, nun dos seus poemarios primeiros. O que acadará, por terras de Lugo e de Ourense, larguísima canle e caudalosa forza das súas augas nace nun pequeno lugar, o Pedregal de Irimia, baixo un monte de pedras. Se, á maneira india, pomos a orella nelas, sentiremos o fluír subterráneo desas augas iniciáticas que anuncian timidamente o grande río que despois vai vivificar tantas terras galegas. De igual xeito, a Alborada de Juan Durán comeza subtil e finísima para dar paso a compases tan queridos como os que nos recordan a Alborada de Veiga, ou a Negra Sombra de Juan Montes ou a queridísima, para min, Muiñeira de Chantada, peza preferida da miña nai, que o amigo e compañeiro Xosé Manuel Sánchez Rei tivo a ben tocar no seu enterro, rendendo así homenaxe musical de despedida a quen tanto gostara dela, a quen tanto a bailara. Todos estes recordos acudiron en tropel á miña mente, e cumpriuse, máis unha vez, a exacta sentenza que fala de que a música, a boa música, é o cruxol maior dos máis elevados sentimentos, dos máis fondos, daqueles que nos reconcilian co mellor que a vida pode oferecernos.
Este artigo é, pois, a modesta homenaxe dunha admiradora da obra de Juan Durán, da súa arte, da súa sabedoría musical para fusionar, como fixera Rosalía de Castro nos seus Cantares gallegos, cultura popular e ilustración formal. Nun artigo publicado poucos días despois da estrea, a escritora Marica Campo chamaba a atención sobre o acerto do oxímoro (noite / luz) con que xoga o compositor: a luz e a vida vencen a escuridade e a morte. Por iso falo eu de oasis: a obra de Juan Durán é tal cal, nun deserto de medidas gobernamentais inhumanas e despóticas.
Na mesma liña, a Cantata Finisterrae, da man da pericia, paixón e exactitude poética de Fernán-Vello, remataba así:
cando renace a vida, a materia futura,
o soño doutro tempo, a aparición do día,
cando a luz é un milagre que regresa do mar,
alta e definitiva, liberada e final,
para borrar a morte e regresar entrando,
entrando en nós máis pura, no país pensativo,
na duración do tempo, na espiral da cantiga,
no vento estrelecido, na harmonía entrañada;
a luz, a luz cantada irradiando a figura
contra as sombras pasadas, contras as fendas escuras;
a alta luz construída sobre as terras amadas,
a alta luz incesante sobre as patrias futuras.
Benia a Juan Durán por agasallo magnífico como o que nos proporciona a súa música, proba, máis unha vez, da potencia dos nosos creadores e do valor enorme dun traballo feito por cabezas e mans galegas que (sobre)vive con tanta calidade e tanto empeño, a pesar de tantas tebras gobernamentais: a luz galega vence a noite que quer apagala.
Pilar García Negro, La Opinión, 27/06/2013
Como auga de maio
Sempre gustei da música clásica de raíz popular. Refírome á que, como río caudaloso, recolle a auga desas fontes e afluentes que foron voces anónimas a lle poñer sons, e ás veces palabras, ao oficio de vivir. Disto son boa mostra moitas composicións do austrohúngaro Béla Bartók inspiradas nas cancións maxiares; as rapsodias de Franz Liszt, debedoras das melodías dos ciganos; ou as pezas para piano e violín de Pablo Sarasate, o protexido de Juana de Vega, alicerzadas en aires da península tales como as xotas navarras ou os sortxicos. A esta práctica non foron alleos os grandes compositores nosos e sirva de exemplo a ‘Negra sombra’ de Xoán Montes, disque inspirada nunha canción do Incio. Entre os actuais penso en Rogelio Groba, o mestre de Ponteareas, embebidas boa parte das súas obras do mellor do noso folclore.
Este maio de depresión económica e desalento vital tróuxome unha inxección de optimismo e pensei nas palabras dunha canción, esta vez en castelán, coido que de Fito Paez: «¿Quién dijo que todo está perdido?». Foi a estrea no Palacio da ópera da Coruña da obra ‘Alborada de noite e de luz’ do vigués Juan Durán. Quen dixo que a cultura galega é pequena e ademais limita? Eu sei que, coma min, a maioría do público presente foi consciente de estar a asistir a un acontecemento histórico e universal. Créanme se lles digo que levitaba no asento a escoitar a subtitulada ‘Suite sinfónica sobre temas populares galegos’. Folga dicir que os aplausos, tanto á obra como á magnífica interpretación da Orquestra Sinfónica de Galicia, dirixida por Víctor Pablo Pérez, acompañada polo seu coro mais o Orfeón Donostiarra, non deixaron lugar a dúbidas sobre o entusiasmo do auditorio.
O oxímoro (usar xuntos dous conceptos contrarios) que se produce ao unir ‘alborada’ e ‘noite’, como acontece no título, sucede, fiel a el, musicalmente no transcurso da obra. Como o propio Durán explica, é o anuncio da luz vencedora da escuridade. O autor fai unha feliz aliaxe co metal nobre da súa creatividade e a ‘Muiñeira de Chantada’, a ‘Negra sombra’, ‘Arrolín, arrolán’ e a ‘Alborada’, que é motivo principal, para facernos sentir (perdoen se lles soa pedante) o ‘pathos’, a vida que se sente a si mesma, desta nosa terra: saudade e alegría, impotencia e carraxe, claridade e tebras.
Quen dixo que todo está perdido? Que as voces dos nosos antepasados ecoen nas músicas de hoxe talvez non teña moito a ver coa recuperación da economía, mais si da dignidade. E a dignidade é, sen dúbida, o mellor terreo no que cultivar os froitos do futuro, tamén os económicos. En todo caso, perdoen os economistas oficiais e popes do euro que servidora acredite máis no inmutábel capital da beleza que na tiranía da súa moeda.
Marica Campo, El Progreso, 18 de mayo de 2012